Uit je hoofd leren spelen: zo doe je dat!

In de vorige blog heb ik je verteld waarom je uit je hoofd zou willen leren spelen. In deze blog vertel ik je meer over, hoe je dat het beste aan kunt pakken.

Verschillende manieren.

Er zijn verschillende manieren van uit je hoofd spelen, en elk daarvan heeft zijn eigen voor en nadelen. Om een stuk echt goed uit je hoofd te kunnen spelen is het dan ook belangrijk dat je zoveel mogelijke manieren gebruikt. Op die manier heb je profijt van de voordelen en geen last van de nadelen!

Motorische geheugen

De meeste leerlingen zullen deze wel herkennen: je favoriete stuk wat je heel veel hebt gespeeld komt een soort van vanzelf uit je handen. Je denkt er verder niet bij na, maar je speelt het zonder echt naar je bladmuziek te kijken. Op den duur ontdek je dat je het ook kan spelen, als de bladmuziek niet meer op je lessenaar staat. Dit noem je het motorische geheugen. Eigenlijk alle bewegingen die je veel maakt, komen in dit geheugen terecht. Dit is dus een vorm van je geheugen wat je gewend bent veel te gebruiken. Het is ook heel zinvol: het zou toch wel erg veel energie kosten als je bij het lopen continu moet nadenken wat je moet doen om vooruit te komen!

Hoe train je het

Hoe je het traint, kun je zelf waarschijnlijk al bedenken na het lezen van het voorafgaande: door veel herhalen. Nog even een extra tip (die je misschien ook al wel vele malen van mij gehoord hebt): wanneer er een stukje is wat niet lekker loopt, oefen dan dat stukje apart.

Het nadeel

Dit geheugen is dus heel handig. Maar het heeft ook een nadeel wanneer je erop vertrouwt als je muziek aan het maken bent. Zodra er iets gebeurt wat je niet verwacht, ben je er helemaal uit! Je weet niet goed meer waar je bent en kan het niet gemakkelijk weer oppakken.
Hmm, dat is toch wel lastig als dat gebeurt tijdens een optreden….
Enkel alleen op dit geheugen vertrouwen is dus niet verstandig!

Analytisch geheugen

Wanneer je kijkt naar je muziekstuk, en je bent aan het ontdekken waar de herhalingen zitten, welke akkoorden erin voor komen. In welke toonsoort en maatsoort het staat. Of er variaties van een thema zijn. Kortom: als je onderzoekt hoe het stuk in elkaar steekt, ben je bezig met je analytische geheugen. Dit geheugen werkt heel goed als ondersteuning van het motorische geheugen. Je traint het door iedere keer wanneer je het stuk studeert steeds bewust te zijn van wat je doet: je speelt het thema, of de variatie, de herhaling… enz.
Belangrijk is dat je ook in staat bent een stukje vooruit te denken: wat komt hierna!

Muzikaal geheugen

Schrik niet van deze term: iedereen heeft een muzikaal geheugen! De één heeft het alleen wat verder ontwikkeld dan de ander. Iedereen heeft in zijn hoofd wel een liedje waarvan je weet hoe het klinkt. Of dat een eenvoudig liedje als Kortjakje is, een hit van YouTube of een ingewikkeld klassiek stuk: bij allemaal gebruik je dat muzikale geheugen. Door het gebruiken van dit geheugen, weet je hoe het muziekstuk wat je speelt, moet gaan klinken. Door bewust, wanneer je niet aan het studeren bent, te proberen om in gedachte het muziekstuk te horen, train je dit geheugen.

Visueel geheugen

Hoe ziet het eruit als je het stuk speelt. Je kijkt naar de toetsen en weet waar je naartoe moet en welke vinger welke toets moet spelen. Dat is je visuele geheugen. Je traint het door steeds stukje voor stukje van de bladmuziek te spelen en het dan te herhalen terwijl je naar je vingers kijkt.
Tip: Probeer bij sprongen altijd te kijken waar je naartoe moet, en niet naar je handen zelf. Je handen volgen je ogen.

Fotografisch geheugen

Er is een tijd geweest dat men dacht dat je met een fotografisch geheugen geboren wordt, of niet. Inmiddels is men er via onderzoeken achter gekomen dat dit zeker iets is wat je kunt trainen en ontwikkelen. Natuurlijk is het heel handig als je hier heel sterk in ontwikkeld bent: ideaal als je precies in je hoofd hebt hoe de bladmuziek eruitziet. Je doet je ogen dicht en leest de noten vanuit je geheugen… Maar dat is niet iedereen gegeven, en ook niet noodzakelijk. Wat wel heel handig is, als je van de eerste bladzijde, of de bovenste helft ervan, het beeld in je hoofd hebt. Je weet dan de titel en componist, de toonsoort, de maatsoort de begintoon. Dan heb je al heel veel informatie in je hoofd zitten die waardevol zijn als je het stuk uit je hoofd wilt leren!

Bewust kijken

Dit fotografische geheugen train je door steeds heel goed naar de bladzijde te kijken, dan je ogen dicht te doen en je voor de geest proberen te halen wat je er nog van weet. Doe dit steeds aan het begin en eind van je oefensessie, en na een poosje weet je het!

Abstract geheugen

Hiermee bedoel ik het volgende. Als je vanuit je huis naar een bekende plek moet lopen, kun je vooraf een voorstelling maken hoe de route eruitziet. Je gaat de deur uit naar links, tot de volgende straat, je steekt over, komt langs de winkel…enz. In je hoofd zie je wat je tegenkomt en waar je heen moet. Dit is dus ook een vaardigheid die je in het dagelijks leven veel gebruikt.

Topsporters

Onder topsporters wordt er ook veel gebruik van gemaakt. Denk maar aan de skiërs die voordat ze de afdaling maken, “droog” aan het oefenen zijn. Of hardlopers die de sprint in hun hoofd al helemaal gelopen hebben, voordat ze aan de start verschijnen.
Hoewel muziek maken op een hoog niveau, zeker veel gemeen heeft met topsport, wordt er in de muziek nog niet zoveel gebruik van gemaakt. Maar als je een muziekstuk in je hoofd helemaal goed kunt “spelen” heeft dat grote voordelen!

Oefenen zonder te spelen

Het is niet echt gemakkelijk om te doen, dat geef ik toe. Maar als je een stuk goed in je hoofd hebt, kom je er een heel eind mee. Als je een stuk in je hoofd kunt spelen, kan je het overal repeteren, ook zonder instrument. En het grappige is, dat je het daardoor ook echt beter gaat spelen op je instrument! Natuurlijk is het belangrijk om het ook gewoon op je instrument te blijven oefenen. Dit is wel het hoogste niveau van uit je hoofd spelen!

Meer is beter

In het geval van uit je hoofd spelen geldt: hoe meer manieren je gebruikt om het uit je hoofd te leren, hoe beter. Iedereen heeft zo zijn eigen voorkeuren om bepaalde soorten geheugen te gebruiken. Maar probeer eens bewust een andere manier erbij te gebruiken, en kijk wat er gebeurt! Ik ben de afgelopen tijd met veel leerlingen hiermee bezig geweest, en vaak stonden ze versteld van wat ze allemaal konden onthouden!

Veel studeerplezier!